Przychodząc z wizytą do czyjegoś domu czy mieszkania, naturalnym jest dostosowanie się panujących w nim zasad. Nie inaczej powinno być w lesie, gdzie jakby nie patrzeć jesteśmy gośćmi. Tu jednak zazwyczaj nie ma gospodarza, który w razie potrzeby na bieżąco skoryguje nasze błędy lub posprząta po wizycie. Dlatego istotne jest poznanie takich zasad jeszcze przed odwiedzinami, aby nasza obecność nie uprzykrzała życia mieszkańcom czy innym odwiedzającym. Zbiorem takich wytycznych jest ruch Leave No Trace.
Z kulturą wśród drzew, czyli czego nie wolno robić w lesie
W ramach pakietu Leave No Trace (ang. nie zostawiaj śladów) otrzymujemy siedem zasad zachowania w lesie, z których pomocą powinniśmy bez większego problemu stać się mile widzianym gościem w niemal każdych leśnych progach:
- Planuj i przygotuj się odpowiednio
- Podróżuj i obozuj na wytrzymałych powierzchniach
- Pozbywaj się swoich odpadów w odpowiedni sposób
- Zostaw to, co znajdziesz
- Minimalizuj wpływ ognisk
- Szanuj dziką przyrodę
- Miej na uwadze innych
O ile niektóre z tych zasad wydają się oczywiste, tak kilka może być nieco niejasnych. Dlatego też wytłumaczymy po kolei, co dokładnie kryje się za tymi wskazówkami. Dodatkowo na przestrzeni lat interpretacja nieco się poszerzyła o zagadnienia ekologiczne, o czym również warto wspomnieć. Głównie mowa o świadomym wyborze marek produkujących w sposób możliwie czysty, a także unikaniu opakowań jednorazowych.
Planuj i przygotuj się odpowiednio
Właściwe przygotowanie się do wypadu w teren to podstawa, ale co to ma do niezostawiania śladów? Bardzo dużo. Posłużmy się teoretycznym przykładem: wyruszasz na jednodniową wycieczkę bez uprzedniego sprawdzenia map, prognozy pogody itp. W trakcie marszu zaskakuje Cię burza z ulewą, więc szukasz schronienia. Zapada zmrok, tracisz orientację w terenie, konstruujesz prowizoryczny szałas i spędzasz zimną noc w lesie bez śpiwora ani karimaty. Pada Ci bateria w telefonie. Kolejnego dnia nie możesz odnaleźć drogi, próbujesz wezwać pomoc krzycząc. W końcu zostajesz odnaleziony i odtransportowany do cywilizacji.
Zauważ, ile rejwachu i nieprzyjemności dałoby się uniknąć wcześniejszym sprawdzeniem kilku prostych kwestii. Twój szałas najpewniej zostanie przez długi czas nienaruszony, a okrzyki zapewne zestresowały sporo zwierząt. W skrócie chodzi o to, że martwiąc się o swoje bezpieczeństwo i komfort, możesz zapomnieć o bezpieczeństwie i komforcie innych. Dlatego zaplanuj wszystko i przygotuj się jak najlepiej pod każdym możliwym kątem: wyposażenia, żywności i wiedzy.
Podróżuj i obozuj na wytrzymałych powierzchniach
Ten punkt może się wydawać szczególnie dezorientujący, ale można sprowadzić go do słów „nie niszcz podłoża”. Wędrując wybieraj już wydeptane szlaki i staraj się trzymać ich środka, by uniknąć zbędnego poszerzania. Jeśli szlaku nie ma, wybieraj podłoże kamieniste, piaszczyste, suche trawy, śnieg. Podróżując w grupie rozproszcie się, aby nie wydeptać nowego szlaku, co mogłoby skłonić innych do wybrania go i utrwalenia. Nie chodź na skróty ani poboczami. Nadmierny ruch pieszy może w krótkim czasie doprowadzić do obumarcia roślinności, a w konsekwencji do erozji terenu.
Rozbijaj obóz minimum 60 metrów od brzegów rzek i jezior — w ten sposób nie zakłócisz zwierzętom dostępu do wodopoju oraz nie naruszysz linii brzegowej. Pamiętaj, że miejsca na dobre obozowiska się znajduje, a nie tworzy. Warto korzystać z istniejącej infrastruktury, a jeśli jej brak — szukać miejsc nadających się na obóz bez potrzeby karczowania terenu czy dodatkowej ingerencji w podłoże. W takiej sytuacji świetnie sprawdzają się hamaki, którym wystarczają do działania dwa drzewa. Podróżując większą grupą załóżcie kilka mniejszych obozów. Spędzając kilka nocy w jednym miejscu warto codziennie przestawiać nieco namiot, aby nie zmęczyć zanadto roślinności znajdującej się pod spodem. Opuszczając obóz, postaraj się przywrócić pierwotny wygląd terenu.
Pozbywaj się swoich odpadów w odpowiedni sposób
Tu chyba wielu wyjaśnień nie trzeba. Skoro przynosisz pełne opakowanie, to dlaczego problemem miałoby być puste? Wystarczy jedynie pamiętać o zabieraniu do plecaka solidnego worka na śmieci, aby uniknąć zabrudzenia pozostałej części ekwipunku. Dobrym pomysłem jest zaopatrzenie się w butelki na napoje wielokrotnego użytku.
Co do załatwiania potrzeb fizjologicznych, tu również wskazana jest odpowiedzialność za swoje… wyroby. Kategorycznie unikaj chusteczek nawilżanych, ponieważ rozkładają się dość długo. W razie potrzeby stosuj nawilżony papier toaletowy (najlepiej niearomatyzowany). Uboczne produkty metabolizmu zakopuj w ziemi, najlepiej na głębokości około 15 cm. Swoje potrzeby załatwiaj z dala (ok. 60 metrów) od obozu, rzek, strumieni, jezior i szlaków. Podobnie ma się kwestia mycia naczyń lub prania. Unikaj agresywnych detergentów (a najlepiej jakichkolwiek), a skażoną nimi wodę rozlewaj na większym obszarze, by uniknąć kumulacji chemikaliów w glebie.
Zostaw to, co znajdziesz
Podobnie jak w przypadku Urbexu, również w lesie nie zbiera się pamiątek innych niż zdjęcia i wspomnienia. Zanim postanowisz zabrać ze sobą kamień, kwiat czy jakieś żyjątko zastanów się, czy na pewno Ci się to do czegoś przyda, a za pół roku nie wyląduje bezsensownie w śmietniku jako zapomniany, bezużyteczny grat. To samo tyczy się pozostałości cywilizacyjnych — ruin, bunkrów itp. Obejrzyj i zostaw w zastanym kształcie. Miej także na uwadze, by nie wprowadzać do danego środowiska nowych gatunków, ponieważ mogą zdominować i zdestabilizować panującą tam równowagę. Przykładem mogą być raki amerykańskie czy żółwie wypuszczane do zbiorników wodnych.
Minimalizuj wpływ ognisk
Ognisko podczas biwakowania to dla wielu wędrowców element wręcz obowiązkowy. Pytanie tylko, czy na pewno ma to sens? W kwestii podgrzewania jedzenia lepiej sprawdzi się kuchenka turystyczna. Ciepło również można zapewnić sobie innymi sposobami, podobnie światło. Ognisko jest klimatyczne, nie ma co do tego wątpliwości, ale jego wpływ na środowisko jest dość znaczny. Z tej przyczyny sięgaj po to rozwiązanie możliwie rzadko, a jeśli już musisz, to przynajmniej działaj odpowiedzialnie.
Ogień rozpalaj jedynie tam, gdzie jest to dozwolone, korzystając w miarę możliwości tylko z istniejących już punktów. Utrzymuj płomień na niskim poziomie, dokładaj niewielkie, leżące luźno gałązki, które możesz złamać w rękach. Na koniec zagaś dokładnie żar i rozsyp popioły dokoła — to naturalny nawóz. W ostateczności można także zakopać pozostałości w ziemi. Na ile to możliwe, ukryj miejsce palenia ogniska, np. przysypując je liśćmi i ściółką.
Szanuj dziką przyrodę
Nawet jeśli kochasz zwierzęta, one niekoniecznie odwzajemniają to uczucie. Z tej przyczyny trzymaj się raczej z dala i daj im żyć po swojemu. Absolutnie i bezdyskusyjnie nie wolno karmić napotkanych dzikich mieszkańców lasu. Twoja żywność może im zaszkodzić, poza tym mogą zatracić mechanizm obronny nakazujący obawiać się ludzi, a w najgorszym razie porzucą zwykłe metody zdobywania jedzenia i zaczną liczyć tylko na jałmużny od turystów. Współczesne misie Yogi w parku Yellowstone do tego stopnia się rozbestwiły, że zamiast kraść koszyki, włamują się do samochodów. Dlatego pilnuj swojego jedzenia, trzymaj je poza zasięgiem potencjalnych złodziejaszków (np. wieszając na gałęziach) i pakuj szczelnie, by zapach nie prowokował ich do niepotrzebnych odwiedzin w Twoim obozie.
Wędrując z psem trzymaj go na smyczy i kontroluj jego zachowanie. Podobnie jak Ty, Twój kompan również jest tu gościem, i to najpewniej pozbawionym wiedzy, jak radzić sobie poza cywilizacją. Jest to szczególnie istotne w okresach godowych lub rozrodczych, kiedy zwierzęta są mocno pobudzone i skłonne do agresji. Ale także zima jest newralgiczna, czy to z powodu trudności ze znalezieniem pożywienia (co może prowokować atak), czy ze względu na możliwość nieopatrznego wybudzenia śpiących letargowiczów. Nie niszcz niejadalnych grzybów, są pokarmem dla innych gatunków niż ludzie.
Miej na uwadze innych
Nawet jeśli wydaje Ci się, że nikogo innego nie ma w pobliżu, to niekoniecznie musi być zgodne ze stanem faktycznym. Nie hałasuj, ciesz się naturalnymi dźwiękami otoczenia. Obozując poza przystosowanymi do tego strefami, staraj się trzymać poza zasięgiem widzenia innych odwiedzających. Nie wjeżdżaj pojazdami mechanicznymi w miejsca do tego nieprzeznaczone, korzystaj z przygotowanych parkingów. W trakcie podróży szlakami zachowuj kulturę — ustępuj miejsca, wymieniaj uprzejmości. Traktuj innych tak, jak sam chcesz być traktowany.
Jak widać Leave No Trace to nie jest jakaś fizyka kwantowa. Tych kilka zasad zachowania w lesie nie wpływa znacząco na subiektywne wrażenia z wędrówek, a może znacznie poprawić odbiór Ciebie przez otoczenie. Szanujmy się i szanujmy innych — tylko tyle i aż tyle. Uściślijmy też, że zasady te tyczą się głównie wędrówek o charakterze turystycznym czy bushcraftowym. Jeśli chcesz zrobić z dzieckiem zielnik lub pójść na grzyby, to śmiało — byle z głową i bez zbędnej dewastacji. Do zobaczenia na szlaku!
Tadeusz Jakliński
Niestrudzony poszukiwacz przedstawicieli gatunku "Dobre i tanie". Entuzjasta praktycznych gadżetów, knifemakingu, turystyki samochodowej, rockowego darcia paszczy i poznawania interesujących ludzi. Bezczelny, bezkompromisowy, bezpardonowy, bez względu na okoliczności. Ot, Tadzio.
