Szlaki górskie, turystyczne i ich kolory. Wszystko, co musisz wiedzieć o szlakach

Zanim systemy GPS stały się tak popularne, że każdy ma w swojej kieszeni odbiornik wszystkich lub niemal wszystkich konstelacji satelitów geolokalizacyjnych, trzeba było używać starych dobrych oznaczeń szlaków i mapy. Przyzwyczailiśmy się już, że szlaki górskie mają swoje kolory, ale ten sposób oznaczania ścieżek i tras obowiązuje nie tylko w górach. Działa w całej Polsce i kolorowe oznaczenia spotkać można na drzewach, słupkach i tabliczkach w najróżniejszych zakątkach kraju. Co zatem oznaczają poszczególne kolory na szlakach górskich, pieszych, rowerowych i turystycznych? Jak się to wszystko zaczęło?

1. Kto odpowiada za oznakowanie szlaków turystycznych?
2. Co to w ogóle jest szlak turystyczny? Jaka jest definicja szlaku turystycznego?
3. Jak wyznacza się szlak turystyczny?
4. Jak oznakowane są szlaki górskie i turystyczne? Jakie kolory używane są do oznakowywania szlaków?
5. Jak wygląda podstawowe oznakowanie szlaku pieszego?
6. Jak wygląda podstawowe oznakowanie szlaku rowerowego?
7. Jak oznakowane są szlaki narciarskie?
8. Jak oznakowane są szlaki kajakowe?
9. Jak oznakowane są szlaki konne?
10. Co oznaczają kolory szlaków górskich i turystycznych?
11. Podsumowanie

Kto odpowiada za oznakowanie szlaków turystycznych?

Nim przejdziemy do opisania samych szlaków i ich oznaczeń, warto wspomnieć o tym, że samo znakowanie szlaków nie jest procesem przypadkowym. Nie każdy również może wyjść sobie w teren i wyznaczyć szlak górski, rowerowy czy też turystyczny. W Polsce historia znakowania szlaków ma już ponad 130 lat i zagadnieniem tym zajmują się stowarzyszenia turystyczne.

Do oznaczenia pierwszego szlaku na terenie Polski (wtedy jeszcze pod zaborami) doszło w roku 1887 za sprawą Towarzystwa Tatrzańskiego. Zadanie wykonał Walery Eljasz. Cynobrowymi (minerał - siarczek rtęci HgS - czerwony) paskami oznakował ścieżkę z Zakopanego przez Polanę Waksmundzką i Psią Trawkę do Morskiego Oka. Proces znakowania kraju był następnie kontynuowany dzięki pracom realizowanym przez Polskie Towarzystwo Tatrzańskie oraz Polskie Towarzystwo Krajoznawcze. W roku 1950 w wyniku przekształceń całość działań w tym obszarze przeszła pod skrzydła Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, czyli w skrócie PTTK.

Pod opieką PTTK znajduje się obecnie wiele rodzajów szlaków pieszych, zarówno tych górskich, jak i nizinnych, a poza tym są to również szlaki narciarskie, rowerowe, konne i kajakowe. Jak widać mamy tutaj do czynienia ze sporą liczbą metod obcowania z przyrodą. Jakby tego było mało, to łączna długość szlaków znajdujących się w zasobach PTTK szacuje się na ponad 72000 kilometrów. Jest więc o co dbać.

Co to w ogóle jest szlak turystyczny? Jaka jest definicja szlaku turystycznego?

Szlak turystyczny to nie jakaś tam ścieżynka, którą ktoś opaćkał tu i tam wybranym przez siebie kolorem farby. PTTK ma ścisłą definicję szlaku turystycznego, którą przytoczymy poniżej:

Szlakiem turystycznym jest wytyczona i oznakowana jednolitymi znakami (symbolami) wyposażona w urządzenia i znaki informacyjne trasa wędrówki zapewniająca bezpieczne jej przebycie turyście o przeciętnym poziomie umiejętności i doświadczeniu bez względu na porę roku i poza ekstremalnymi warunkami pogodowymi.

Jak czytamy, w niesprzyjających okolicznościach pogodowych fragment lub nawet cały szlak mogą być zamknięte, ale generalnie już z samej definicji wynika, że szlaki są stosunkowo proste, bezpieczne i w zasadzie czynne cały rok. W ogólnej liczbie szlaków pod zarządem PTTK wyróżnia się kilka rodzajów, o których wspominaliśmy już wcześniej:

Piesze (nizinne i górskie)

Narciarskie

Rowerowe

Konne

Kajakowe

Każdy z wyżej wymienionych szlaków posiada własny, jednolity system znaków i urządzeń informacyjnych. Dodatkowo niektóre szlaki polskie są wpięte w sieć szlaków europejskich, a jakby tego było mało, na terenie kraju poza szlakami funkcjonują również ścieżki spacerowe, dydaktyczne i edukacyjne, ale te mają odrębne oznakowanie. Osobną kategorię stanowią również szlaki kulturowe, które też posiadają swoje własne charakterystyczne oznaczenia.

Jak wyznacza się szlak turystyczny?

Jak nietrudno się domyślić, szlaki turystyczne wyznacza się w sposób praktyczny. Oznacza to, że powinny prowadzić istniejącymi ścieżkami i drogami o nieutwardzonej nawierzchni, a w ostateczności gdy nie ma innej możliwości, mogą prowadzić drogami utwardzonymi.

Szlaki rowerowe wytycza się w miarę możliwości po drogach utwardzonych lub chociaż przystosowanych do ruchu rowerowego, ale cechujących się małym lub umiarkowanym natężeniem ruchu.

Co do zasady szlaki powinny zaczynać się i kończyć przy dworcach, przystankach, w punktach węzłowych innych szlaków, przy obiektach PTTK i obiektach krajoznawczych. Poza wymienionymi mogą to być również inne łatwo dostępne punkty, w których ruch turystyczny jest nasilony. Słowem szlak nie może zaczynać się pośrodku niczego, tylko ma być zaplanowany tak, by ułatwić przemieszczanie się nim.

Jak oznakowane są szlaki górskie i turystyczne? Jakie kolory używane są do oznakowywania szlaków?

Znaki określające przebieg szlaku pieszego przedstawia się na białym tle. Do oznaczenia szlaków tego typu używa się tylko i wyłącznie kolorów: czerwonego, niebieskiego, zielonego, żółtego i czarnego.

W przypadku szlaków rowerowych możliwe jest stosowanie pomarańczowego tła i szlak będzie posiadać odpowiedni numer.

Szlaki narciarskie oznaczane są na pomarańczowym tle w kolorach: czerwonym, niebieskim, zielonym, żółtym i czarnym.

Jeśli chodzi o szlaki konne, to znaki wykonywane są na białym tle w kolorze pomarańczowym, niebieskim, zielonym i czarnym.

Z kolei szlaki kajakowe oznaczane są znakami w kolorze czarnym na białym tle z granatową obwódką, a znaki ostrzegawcze na białym tle z czerwoną obwódką.

Jak wygląda podstawowe oznakowanie szlaku pieszego?

Podstawowy znak szlaku pieszego jest prostokątny, o wymiarach 90x150 mm i składa się z trzech poziomych pasków, przy czym paski zewnętrzne są koloru białego, a pasek środkowy oznaczony jest kolorem danego szlaku.

Początek i koniec szlaku oznacza się kołem o średnicy 100 mm w kolorze białym, a wewnątrz tego koła znajduje się koło o średnicy 40 mm w kolorze danego szlaku.

Zmiana kierunku szlaku sygnalizowana jest znakiem skrętu o wymiarach 90/180x90/150 mm składającym się z trzech pasków, gdzie zewnętrzne są w kolorze białym, a środkowy w kolorze szlaku. Znak taki występuje z załamaniem pod kątem 90 i 135 stopni i umieszczany jest zwykle przed miejsce zmiany kierunku szlaku.

Z kolei strzałka o wymiarach 90(140)x176 z białym tłem i nałożoną strzałką w kolorze szlaku umieszczana jest zwykle w miejscu lub za miejsce zmiany kierunku szlaku. Strzałka w znaku zblokowanym ze znakiem podstawowym ma wymiary 90(140)x226 mm.

Jeśli teren jest trudny, to PTTK umieszcza wykrzykniki w kolorze białym dodatkowo pomagające zwrócić uwagę turysty na nagłą zmianę kierunku szlaku.

Jak wygląda podstawowe oznakowanie szlaku rowerowego?

Szlaki rowerowe oznakowywane są kodami literowo-cyfrowymi. Szlak rowerowy lokalny oznacza się znakiem R-1 w kwadracie o boku 200 mm otoczonym obwódka w kolorze czarnym szerokości 5 mm. W górnej części znaku umieszczony jest wizerunek roweru w kolorze czarnym, poniżej prostokąt o wymiarach 90 x 30 mm w kolorze szlaku.

Tabliczka ze znakiem R-1a oznacza początek lub koniec lokalnego szlaku rowerowego. U góry znów będzie wizerunek roweru, a u dołu koło o średnicy 45 mm w kolorze szlaku.

Znak R-1b oznacza zmianę kierunku szlaku rowerowego lokalnego. W górnej części pod rowerem występować będzie strzałka w kolorze szlaku wskazująca kierunek skrętu. Znak taki spotkamy przed skrzyżowaniem, na którym następuje zmiana kierunku szlaku.

Z kolei znak R-3 poinformuje nas o odległości do głównej miejscowości na szlaku rowerowym.

Poza tym występują również tablice informacyjne i tablice dydaktyczne.

Jak oznakowane są szlaki narciarskie?

Szlaki narciarskie oznakowane są prostokątami o wymiarze 90x150 mm, które składają się z trzech poziomych pasków. W przeciwieństwie do szlaków pieszych, paski zewnętrzne są pomarańczowe, a pasek środkowy oznaczony jest kolorem danego szlaku.

W terenach otwartych ustawiona może być tyczka kierunkowa z namalowanym w górnej części znakiem szlaku.

Na trasach narciarskich znajdować się również mogą kierunkowskazy o wymiarach 150x350 mm, w tym strzałka kierunkowa 110 mm z tłem pomarańczowym i grotem w kolorze szlaku.

Dla łatwiejszej orientacji występować mogą również drogowskazy szlaku o wymiarach 50x450 mm (strzałka kierunkowa 110 mm) z oznaczonym kolorem na grocie strzałki. W przypadku, gdy sytuacja tego wymaga, mogą pojawiać się również znaki ostrzegawcze. Będą to trójkąty równoboczne o boku 400 mm z czerwoną obwódką o szerokości 30 mm o żółtym tle, z informacją umieszczaną wewnątrz.

Jak oznakowane są szlaki kajakowe?

W przeciwieństwie do pozostałych oznaczeń szlaków, w przypadku szlaków kajakowych stosowana jest tablica z zadaszeniem. Każda taka tablica składa się z dwóch paneli, z których górny przedstawia znak informacyjny lub ostrzegawczy, a dolny to tabliczka, na której zamieszczona jest nazwa i logo szlaku, nazwa lub znak PTTK jak i kolejny numer szlaku z ewidencji CBST (Centralna Baza Szlaków Turystycznych).

Znaki informacyjne przekazują kajakarzom takie informacje jak: znak szlaku z kilometrażem mierzonym w górę rzeki, znak szlaku z odległością pomiędzy polami biwakowymi, pole biwakowe, stanicę wodną, plan sytuacyjny, miejsce wodowania, miejsce przybijania lub dobijania do brzegu, wpływ szlaku z jeziora, nazwę dopływu lub walor krajoznawczy.

Z kolei znaki ostrzegawcze mogą wskazywać na: niebezpieczeństwo, pale, nisko zwisającą linę, miejsce nie do przepłynięcia, próg nie do przepłynięcia, próg ewentualnie do przepłynięcia po rozpoznaniu, wodowskaz, elektrownię wodną lub zakaz pływania.

Jak oznakowane są szlaki konne?

Szlaki konne mogą być oznaczone kolorem pomarańczowym, niebieskim i zielonym. Kolor czarny może być wykorzystywany do oznaczenia odcinka dojściowego i łącznikowego. Podstawowy znak szlaku konnego to kwadrat o boku 150 mm w kolorze białym z umieszczonym centralnie kołem o średnicy 60 mm. Początek lub koniec szlaku będzie oznaczony centralnie umieszczonym kołem o średnicy 100 mm, wewnątrz którego naniesione będzie koło o średnicy 60 mm z kolorem szlaku.

Ciekawostką są znaki informujące o popasie dla koni. Jak nietrudno się domyślić, koń raz na jakiś czas musi coś zjeść i odpocząć i gdy na swojej drodze spotkamy znak z głową konia i zarysem dachu na białym tle, to niezawodnie wiemy, że opas blisko.

Podobnie jak ma to miejsce w przypadku innych szlaków koniarze również mają do swojej dyspozycji znaki o zmianie kierunku szlaku. W związku z wykorzystaniem zwierząt do podróżowania i ograniczonym kilometrażem jaki koń powinien przebyć, szlaki konne posiadają również informacje o tzw. stajni etapowej.

Całość wspierają znaki informacyjne wskazujące jeźdźcom, że na przykład na danym odcinku należy zejść z konia, czy też fakt dzielenia szlaku z ruchem pieszym lub rowerowym.

Co oznaczają kolory szlaków górskich i turystycznych?

W powszechnym mniemaniu przyjęło się uważać, że kolory szlaków oznaczają ich trudność, ale jak to zwykle bywa, jest to tylko tzw. miejska legenda. W oznaczeniach PTTK czarny szlak wcale nie oznacza najtrudniejsze przeprawy. Co zatem oznaczają kolory szlaków górskich? Otóż odpowiedź jest stosunkowo prosta i w sumie zaskakująco oczywista. Kolory oznaczają odległości i rangę szlaku.

Kolor czerwony oznacza, że przemieszczamy się akurat po głównym szlaku turystycznym. Zaprowadzi on nas najciekawszymi drogami do największych perełek przyrodniczych w okolicy.

Jeśli zdecydujemy się na pójście szlakiem niebieskim, to lepiej zabrać ze sobą dodatkowy zapas wody i pożywienia, gdyż szlaki oznaczone tym kolorem są długie. Będzie co dreptać.

Z kolei szlaki oznaczone kolorem żółtym i zielonym to szlaki krótkie. Niekiedy mogą być szlakami łączącymi z innymi szlakami lub stanowić dojście do jakiegoś punktu.

Co zatem oznacza ów mityczny czarny szlak? Otóż jest to krótki szlak dojściowy. Tylko tyle i aż tyle. Przeświadczenie o tym, że czarny szlak, to ten najtrudniejszy, może brać się właśnie z tego. W górach krótki szlak dojściowy może być poprowadzony stromo pod górę, wąską ścieżką, a normalny szlak, niebieski, lub czerwony, biegnie na przykład dłuższą drogą naokoło. W związku z tym niekiedy kolor ten może rzeczywiście oznaczać dla nas cięższą przeprawę, ale tylko dlatego, że zdecydowaliśmy się wybrać krótki szlak dojściowy, a nie zasadniczy szlak niebieski lub czerwony. Najważniejsze, to zapamiętać, że czarny szlak niekoniecznie będzie oznaczał szlak dla najtwardszych z twardych wędrowców górskich, a po prostu dojście do innego szlaku.

I to już w zasadzie cała magia związana z kolorami szlaków. Nie ma w nich żadnych tajemniczych poziomów trudności, a zwyczajnie chodzi o odległości.

Podsumowanie

Niezależnie od tego, czy ruszacie na szlak pieszy, rowerowy, konny, czy też kajakowy, to zawsze warto dobrze zapoznać się z oznaczeniami, jakie możemy napotkać po drodze. Pozwoli to bezproblemowo przemieszczać się po danym szlaku i delektować się otaczającą nas naturą bez nerwowego zastanawiania się nad tym, co dany znak oznacza.

Z przemieszczaniem się szlakami jest bowiem trochę jak z jeżdżeniem po ulicach. Zanim wsiadamy za kółko, najpierw zapoznajemy się ze znakami, jaki możemy napotkać na trasie.

Gdy mamy już wszystko dobrze opanowane, to pozostaje tylko zabrać ze sobą niezbędne wyposażenie i ruszać na szlak. Do zobaczenia w terenie!

Źródło / Grafiki oznaczeń szlaków:
https://www.pttk.pl

---

---